Δυσφαγία & διαταραχές κατάποσης

Τι είναι η δυσφαγία & οι διαταραχές κατάποσης;

Η δυσφαγία ή αλλιώς οι διαταραχές κατάποσης συνδέονται με κάθε υποκειμενική ή αντικειμενική δυσκολία στην κατάποση στερεάς ή υγρής τροφής ή η εμφάνιση βήχα ή πνιξίματος κατά τη διάρκεια της κατάποσης. Είναι ένα πολύ σοβαρό σύμπτωμα που πρέπει να αντιμετωπίζεται έγκαιρα, για να αποφευχθούν σοβαρότερες επιπλοκές για τον ασθενή.

Η δυσφαγία μπορεί να εμφανιστεί σε διάφορες ηλικίες, από νήπια μέχρι ηλικιωμένους και μπορεί να οφείλεται σε παθήσεις της κεφαλής και του τραχήλου, κακοήθειες στην περιοχή του στόματος, του φάρυγγα, του λάρυγγα, της υπερώας, νευρομυϊκές παθήσεις, νευρολογικές παθήσεις (σκλήρυνση κατά πλάκας, νόσος Parkinson κ.ά.), αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια, ή να προκύπτει μετά από κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις, επιπλοκές σε χειρουργικές επεμβάσεις, ή ακτινοσκόπηση στην περιοχή της κεφαλής και του τραχήλου. Στα παιδιά οφείλεται κυρίως σε συγγενείς διαταραχές, ενώ στους ηλικιωμένους κυρίως στον εκφυλισμό του κεντρικού νευρικού συστήματος που προκαλεί προβλήματα στις λειτουργίες της κατάποσης και άλλες νευρολογικές ασθένειες που οδηγούν σε απώλεια συνείδησης κ.ά.

Οι διαταραχές κατάποσης δηλαδή μπορεί να συμβούν και αιφνίδια, εάν οφείλονται σε κάποιο τροχαίο, τραύμα ή μετεγχειρητική επιπλοκή, και σ’ αυτές τις περιπτώσεις χρειάζεται άμεση αποκατάσταση λειτουργίας της σίτισης, για την επιβίωση του ασθενούς. Αυτό μπορεί να συμβεί με σίτιση με σωληνάκι Levin ή και γαστροστομία.

Είναι η εισαγωγή καθετήρα από τη μύτη του αρρώστου στο στομάχι του ασθενούς και εξυπηρετεί την τεχνητή διατροφή του ασθενούς, όταν δεν ενδείκνυται ή δεν είναι δυνατή η λήψη τροφής από το στόμα.

Το σωληνάκι Levin είναι άκρως ενοχλητικό για τον ασθενή και μειώνει την καθημερινή ποιότητα ζωής του, ενώ χρειάζεται αντικατάσταση τουλάχιστον κάθε δέκα μέρες, μια διαδικασία αρκετά επώδυνη. Το ξένο σώμα στη μύτη και το λαιμό του ασθενούς είναι πολλές φορές βασανιστικό για τον ασθενή και πολλές φορές προσπαθεί να το αφαιρέσει μόνος του, ειδικά σε περιπτώσεις ασθενών με άνοια. Είναι μια εξαιρετικά δυσάρεστη κατάσταση στην οποία ο ασθενής μπορεί να χρειάζεται ακινητοποίηση για να μην το αφαιρεί μόνος του, καθώς κάτι τέτοιο είναι εξαιρετικά επικίνδυνο. Είναι μία μορφή σίτισης που προτιμάται μόνο σε έκτακτες περιπτώσεις στις οποίες η τεχνητή σίτιση δεν προβλέπεται να γίνεται μακροχρόνια. Το σωληνάκι Levin χρησιμοποιείται και σε πλύσεις στομάχου.

Οι επιπλοκές που μπορεί να προκύψουν είναι το πολλές φορές αιμορραγικό τραύμα του ρινοφάρυγγα, οι εισροφήσεις στον πνεύμονα, ο τραυματισμός του οισοφάγου, ο τραυματισμός ή και η διάτρηση στομάχου, και πιο σπάνια η μεσοθωρακίτιδα.

Είναι η εναλλακτική μέθοδος σίτισης ασθενών με άνοια, νόσο Parkinson και εγκεφαλικά επεισόδια, καθώς η σίτιση με Levin έχει σοβαρά μειονεκτήματα και δε μπορεί να παραταθεί για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Πλέον γίνεται αναίμακτα και χωρίς χειρουργική επέμβαση, μέσω της γαστροσκόπησης. Είναι μια απλή και ασφαλής πλέον διαδικασία, που επιλέγεται παγκοσμίως ως μέθοδος σίτισης σε άτομα με διαταραχές κατάποσης. Σε αντίθεση με το Levin δεν ενοχλεί καθόλου τον ασθενή, και η αντικατάσταση του είναι μία εντελώς ανώδυνη, ακίνδυνη και καθόλου ενοχλητική διαδικασία που συμβαίνει μόνο μία φορά το χρόνο. Το σωληνάκι της γαστροστομίας στερεώνεται πολύ καλά και δεν αποφράσσεται από τροφές ούτε προκαλεί εισροφήσεις και παλινδρομήσεις των τροφών προς τον οισοφάγο, όπως το Levin. Η τοποθέτηση του σωλήνα γαστροστομίας δε χρειάζεται νάρκωση παρά μόνο καταστολή του ασθενούς, και η διάρκεια νοσηλείας του είναι συνήθως εάν 24 ωρο.

Οι επιπλοκές που συνδέονται με τη γαστροστομία, είτε βραχυπρόθεσμες είτε μακροπρόθεσμες είναι ελάχιστες, και οφείλονται κυρίως στο ότι οι ασθενείς που έχουν ενδείξεις γαστροστομίας είναι σοβαρά περιστατικά και ηλικιωμένοι με πολλά συνοδά νοσήματα και προϋπάρχουσες καταστάσεις, κάτι που τους καθιστά ασθενείς υψηλού κινδύνου. Η πιθανότητα εμφάνισης σοβαρών επιπλοκών ανέρχεται στο 3%. Μπορεί να αφορά σπανιότατα τη διάτρηση οισοφάγου (κατά την ενδοσκόπηση), την αλλεργική αντίδραση στα φάρμακα της αναισθησίας, ή την περιτονίτιδα, τη διάτρηση κάποιου οργάνου και την αιμορραγία.

Σε κάποιες περιπτώσεις παράλληλα με την υποβοηθούμενη σίτιση ο ασθενής μπορεί να χρειαστεί και τραχειοστομία, προς αποκατάσταση και της λειτουργίας της αναπνοής του. Πρόκειται για τη δημιουργία άμεσης επικοινωνίας της τραχείας με το περιβάλλον μέσω μιας οπής.

Είναι η παράκαμψη της αναπνευστικής οδού του στόματος και του λάρυγγα και μπορεί να γίνει έκτακτα ή προγραμματισμένα, με γενική ή τοπική νάρκωση. Ο τραχεισοωλήνας χρειάζεται αλλαγή κάθε μήνα, τακτικές αναρροφήσεις, ενώ ο ασθενής πρέπει να σιτίζεται απαραιτήτως σε καθιστή θέση και να παραμένει σε αυτήν για μία ώρα τουλάχιστον.

Ένας ασθενής που πρόκειται να υποβληθεί σε διαδικασία διασωλήνωσηςγια υποβοηθούμενη σίτιση και αναπνοή(εάν είναι σε θέση να το αντιλαμβάνεται) διακατέχεται από μεγάλο φόβο για την ίδια τη διαδικασία, για τη νάρκωση, για τις επιπλοκές, για την επιβίωσή του, και για την επερχόμενη αλλαγή στη ζωή του.

Πρόκειται να αλλάξει η καθημερινή ποιότητα ζωής του αλλά φοβάται και το αισθητικό κομμάτι. Ο θεράπων ιατρός τον προετοιμάζει με τον κατάλληλο τρόπο για την αλλαγή και η οικογένειά του πρέπει να είναι στο πλευρό του για να του προσφέρει την απαραίτητη φροντίδα αλλά και αγάπη, και να τον βοηθήσει να συνηθίσει τη νέα πραγματικότητα.

Τι είναι η δυσφαγία;

Κάθε υποκειμενική ή αντικειμενική δυσκολία στην κατάποση στερεάς ή υγρής τροφής ή η εμφάνιση βήχα ή πνιξίματος κατά τη διάρκεια της κατάποσης λέγεται δυσφαγία.

Ποια είναι τα πιο συνήθη αίτια;

• Είναι τα αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια
• οι χρόνιες νευρολογικές παθήσεις και οι αλλαγές στην ανατομία της περιοχής του στόματος, φάρυγγα, λάρυγγα, τραχήλου μετά από τροχαία ατυχήματα, χειρουργικές επεμβάσεις ή ακτινοθεραπεία.

Πώς γίνεται η διάγνωση;

Με μια πολύ ειδική και προσιτή εξέταση που γίνεται στο ιατρείο, στο νοσοκομείο ή και στο σπίτι αν ο ασθενής δεν μεταφέρεται. Η εξέταση λέγεται FEES (Flexible endoscopic evaluation of swallowing – Ενδοσκοπική εκτίμηση της κατάποσης με το εύκαμπτο ρινοφαρυγγολαρυγγοσκόπιο).

Ποιος είναι ο λόγος που πρέπει να γίνει διάγνωση της δυσφαγίας;

Για να εκτιμήσουμε με ακρίβεια πότε ένας ασθενής με αυτά τα προβλήματα μπορεί να παίρνει τροφή από το στόμα με ασφάλεια, χωρίς το φόβο των εισροφήσεων.

Επίσης, για να αποφασίσουμε το είδος των τροφών και τον τρόπο σίτισης, να παρακολουθήσουμε την πορεία της αποκατάστασης του και να κατευθύνουμε τη θεραπευτική μας στρατηγική.

Γιατί είναι σημαντική η διάγνωση της δυσφαγίας;

Για τη σωστή λήψη τροφής (είδος-σύσταση και τρόπο) και αποφυγή εισροφήσεων και κατά συνέπεια λοιμώξεων του αναπνευστικού.